กุสติณราช

(เทวโลก)                       
ณ เมืองแมน  แดนสรวง  ล่วงเวหน
พระสุริยน  หม่นแสง  ไม่แดงใส
ดวงดารา  สุกตาวับ  งามจับใจ
รุ่งไสว  ไร้เมฆหมอก  ครอบบดบัง

เหนือสุเมรุ  เกินเกณฑ์นับ  วัดสูงได้
มีเมืองใหญ่  วิไลงาม  ปานเสกสรร
เหล่าทวยเทพ  เสพสุข  ทุกคืนวัน
นามลือลั่น  สรวงสวรรค์  ชั้นดาวดึงส์

กลางอัมพร  นครหาว  วาวปราสาท
งามพิลาส  ยากเกินคน  ด้นดั้นถึง
เวชยันต์  วังจอมไท้  แห่งไตรตรึงษ์
ช่างสวยซึ้ง  ตรึงตา  น่าเพลินมอง

สูงเสลา  พราวระยับ  นับร้อยโยชน์
รายธงโบก  โบยพลิ้ว  ริ้วสลอน
ประดับมณี  สีหลากแปลก  แทรกลายทอง
ไทวะผอง  ไม่รองไหน  ในดินแดน

ถัดวังไท้  ใกล้ติด  ทิศอีสาน
มีสวนงาม  ละลานตา  น่าสุขแสน
นามปุณฑริก  นิรชร  ค่อนเมืองแมน
เปรียบดุจแม้น  แดนสถาน  สำราญใจ

มวลพันธุ์ไม้  รายแยก  แตกกิ่งช่อ
ซุ้มพุ่มกอ  ลออบาน  งามสดใส
บ้างสูงกร่าง บ้างลามแผ่  แพร่ออกไป
ดูไสว  พร่างใบดอก  รอบอุทยาน

กลางสวนงาม  มีอาราม  นามเกริกก้อง
เทพทั้งผอง  พร้อมพรัก  สมัครสมาน
มาประชุม  ชุมนุมฟัง  ธรรมตามกาล
ยังสถาน  สุธรรมา  ศิวาลัย

ใต้ไม้ใหญ่  เหลือคณา  ปาริฉัตร
หนึ่งสุร  อัครแถน  ผิวแดงใส
ยืนทอดตา  ผกามาลย์  เบิกบานใจ
เนื่องจวนใกล้  ครรไลหาว  ดาวดึงส์

ด้วยบุญญา  ธิการทำ  น้อมนำส่ง
สัมฤทธิ์ผล  ดลจอมสัตว์  อุบัติถึง
ตุสิตา  เหนือฟ้าไกล  แดนไตรตรึงษ์
เป็นชั้นซึ่ง  โพธิสัตว์  พำนักกาย



(โลกมนุษย์)                     
ณ  แผ่นดิน  ถิ่นแดน  แคว้นมัลละ
มีกษัตริย์  ทรงศักดิ์เด่น  เช่นไศล
เลื่องระบือ  ลือนาม  แผ่กว้างไกล
นามจอมไท้  โอกกากราช  ราษฎร์ชื่นชม

พระทรงภพ  ทรงยกธรรม  นำประเทศ
ใต้เศวต  ฉัตรไท้  ไพร่สุขสม
กิจการ  ร้านค้า  แน่นหนาคน
ทุกแห่งหน  ชนสราญ  ชื่นบานใจ

ภูมิบดี  มีชายา  สง่าแสน
ทั่วเขตแดน  แคว้นสกล  ชนเลื่อมใส
สีลวดี นามเสนาะ  เพราะจับใจ
ตั้งเป็นใหญ่  กว่านางใด  ในดินแดน

องค์จอมไท้  ไว้พระทัย  ให้อำนาจ
ด้วยเปรื่องปราด  มากปัญญา  เก่งกล้าแสน
มอบนางใน  ให้ปกครอง  พอผ่อนแรง
เพื่อช่วยแบ่ง  เบาภาระ  พระจักรี



องค์ผ่านเผ้า  เฝ้าหวัง  บัลลังก์ราชย์
มีทายาท  สืบชาติพงศ์  ดำรงศรี
ราชสกุล  ครองกรุง  กุสาวดี
ผ่านหลายปี  ไร้ทีท่า  น่าแปลกใจ

เหล่าข้าราช  มากล้น  ชนทั่วหล้า
ต่างตั้งตา  ตั้งหน้ารอ  หน่อเชื้อไข
องค์ภูมินทร์  ปิ่นเกล้า  เจ้ากรุงไกร
เหตุไฉน  ไยเนิ่นนาน  พานกังวล

จึงชักชวน  รวมกัน  พลันมุ่งหน้า
สู่พารา  หาบพิตร  คิดประสงค์
แจ้งกษัตริย์  พิบัติใหญ่  ใกล้กรายองค์
หากไม่ทรง  มีทายาท  ชาติมลาย



นโรดม  ทรงสดับ  ถ้อยอรรถราษฎร์
ให้ลำบาก  ยากจิต  คิดมากหลาย
จึงเผยความ  ตามดำริ  อธิบาย
เหตุไฉน  ไร้ทายาท  ชาติล่มจม

เราใช้ธรรม  นำพา  รักษาประเทศ
ไยเป็นเหตุ  พิบัติภัย  ไพร่ขื่นขม
ทั่วแว่นแคว้น  แดนดิน  ถิ่นสกล
ราษฎร์สุขสม  คนไร้ทุกข์  สุขสำราญ

อาณาจักร  จรัสเรือง  เลื่องนามก้อง
ใต้ครรลอง ปรองดองรัก สมัครสมาน
ประเทศราช  มากพร้อม  น้อมบรรณาการ
ไยปวงท่าน  พรั่นวิตก  อกร้อนรน



เหล่าข้าไท้  ได้ฟัง  ราชันตรัส
จึงตอบกลับ  ดำรัสไท  ไม่ฉงน
เพลานี้  ทั่วธาษตรี  ที่มั่นคง
ด้วยพระองค์  ทรงสามารถ  ยากใครเทียม

แต่ความคิด  จิตมนุษย์  สุดหยั่งรู้
มีกายอยู่  ศัตรูหลบ  หดหายเศียร
สิ้นกายา  ศัตรูคล่อง  จ้องเบียดเบียน
ช่วงผลัดเปลี่ยน  เสี่ยงพินาศ  ชาติอัปรา

ขอพระองค์  ทรงดำริ  ตริตรองเถิด
ถึงประเสริฐ  เลิศใหญ่  เกินใดหา
ถึงเก่งกาจ  สามารถ  มากปรีชา
สุดท้ายหน้า  ดินกลบ  จบชีวัน

แต่ชาติคง  ดำรงอยู่  มิรู้ดับ
เปลี่ยนกษัตริย์  สัตราช  ชาติสุขสันต์
ได้กษัตริย์  ทรราช  ชาติจาบัลย์
ควรฤานั่น  ชั่งพระทัย  ทรงไตร่ตรอง



ธรณิศ  คิดทวน  ชวนอึดอัด
ฟังถ้อยอรรถ  ประจักษ์เห็น  เช่นทั้งผอง
แต่อับจน หนทางออก  กลอกตามอง
ข้าไท้จ้อง  มองทรงธรรม  พลันเข้าใจ

จึงทูลตอบ  บอกวิธี  ที่สามารถ
สืบทายาท  ชาติพงศ์  วงศ์อดิศัย
แต่ภูวนาถ  คงยาก  ลำบากใจ
หากจักใช้  แนวทาง  ตามประชา

จอมราชัน  ฟังคำ  ท่านอมาตย์
ให้เอิบอาบ  วาบใจ  เกินใดหา
ปัญหาหนัก  สลัดได้  คลายอุรา
แม้ต้องฝ่า  ทุกข์ใด  ไม่อินัง

จึงตรัสถึง  ซึ่งวิธี  มีไฉน
เป็นอย่างไร  ยากเพียงไหน  ไม่หนีหัน
ถึงข้ามเขา  ราวป่า  จักฝ่าฟัน
บ่คร้ามยั่น  พรั่นลาน  วานบอกมา



อมาตย์ฟัง  พลันแถลง  แจ้งธเรศ
ถึงมูลเหตุ  องค์เอกไท้  ไร้วงศา
เนื่องเป็นหมัน  ยากหวังให้  ได้บุตรา
จึงเนิ่นช้า  เหนื่อยล้าคอย  พลอยกังวล

หากผ่านเผ้า  เฝ้าหวัง  บัลลังก์ราชย์
มีทายาท  สืบชาติพันธุ์  ดังประสงค์
ต้องยอมหัก  ตัดพระทัย  หมองไหม้ทน
ปล่อยสนม  ทรงมากมี  ที่ในวัง

ให้ออกนอก  วังไป  ในหนึ่งอาทิตย์
เลือกคู่ชิด  สนิทกาย  ชายในฝัน
ร่วมสังวาส  เอิบอาบอิ่ม  ผินกลับวัง
หนึ่งเดือนผัน  ครรภ์สงัด  นางถัดไป

โสฬสพัน  อังคณา  บรรดาสนม
งามอ่าองค์  นงคราญ  นางทั้งหลาย
ต้องมีหนึ่ง  ซึ่งสามารถ  สืบชาติไท
ให้ทายาท  จอมไท้ได้  ในไววัน

นโรดม  ทรงฟัง  ทำตามบอก
ไม่กลับกลอก  ตอบแน่นหนัก  ตรัสขึงขัง
ให้ยุพา  บรรดามี  ที่ในวัง
ร่วมตุนาหงัน  ฉันท์ชู้สาว  คราวละคน

ปวงประชา  หน้าใส  ยินไท้ตรัส
สิ้นอึดอัด  ทุกข์คลาย  ใจสุขสม
ต่างเพรียงพร้อม  น้อมกราบ  บาทยุคล
หายหน้าพ้น  องค์ราชา  ลากลับไป



จำเนียรกาล  ผ่านพ้น  วนเวียนกลับ
ยังสงัด  ข่าวมงคล  ชนสงสัย
หลายปีเลื่อน  เคลื่อนจาก  ราษฎร์ทุกข์ใจ
ด้วยยังไร้  ข่าวทายาท  ยากเบิกบาน

จึงประชา  มาประชุม  ชุมนุมใหม่
หน้าวังไท้  ทนไม่ไหว  ใคร่ทวงถาม
ถึงทายาท  สืบชาติพงศ์  องค์ภูบาล
ไยยังว่าง  ให้ฉงน  พิกลใจ

เพลานั้น  วังทวาร  บานเปิดอ้า
เสียงพูดจา  พาเงียบพลัน  หันมองเห็น
องค์นงลักษณ์  พักตร์หม่นเมิน  เดินโคลงเคลง
แอบซ่อนเร้น  ทุกข์เข็ญทน  ระบมใน

ผ่านบุรุษ   มากมาย  ลายตาสบ
ยังมิพบ  สบใจ  ชายคนไหน
ทั้งสูงต่ำ  ดำด่าง  แตกต่างวัย
ทั้งหล่องาม  ทรามคละไป  เรียงรายปน

วาสพเฒ่า  เฝ้ามอง  ใจตรองตริ
ตนมาติด  ปิดหลัง  ช่างไม่สม
ต้องยืนหน้า  ฉุดพานาง  ห่างผู้คน
ถึงจักพ้น  คนรู้  นางอยู่ใด

จึงพินิจ  คิดการ  พานางหนี
เยี่ยงไรดี  ที่คน  ไม่สงสัย
นึกได้พลัน  ตะโกนดัง  ไปทันใด
เปิดทางให้  ขรัวเฒ่าไป  ในบัดดล

สิ้นตะโกน  เฒ่าทโมน  ก็โจนฝ่า
ดุจอาชา  แรงกล้านัก  ทัพพหล
เหล่าบุรุษ  กระจุกออ  พอถูกชน
กระเด็นพ้น  ล้มคลุก  ฟุบหมอบดิน

ส่งเสียงคราง  ลานตา  หน้าแผลเกลื่อน
เหล่าผองเพื่อน  เบือนหัน  กลับหลังสิ้น
ตกใจเสียง  สำเนียงร้อง  ก้องได้ยิน
เห็นเพื่อนกลิ้ง  นอนดินคราง  พลางงงงัน

ฝ่ายชรา  พริบตาผึง  ถึงแถวหน้า
ทันเวลา  อ่าอนงค์  องค์เฉิดฉัน
ย่างมาสบ  พบพันตา  ประหม่าพลัน
เฒ่าผลุนผลัน  คว้าหัตถ์  ผละจากจร

เหล่าฉกรรจ์  มัวหันดู  หมู่คนเจ็บ
ไม่ทันเอะ  ใจมอง  จ้องสมร
พอรู้ตัว  ขรัวเฒ่าพา  สุดาจร
จึงก้องร้อง  โกรธา  ดุด่าไป

โอ้กระไร  ชราวัย  ไยมากเล่ห์
ช่างเสเพล   เสแสร้ง  แกล้งเหลวไหล
ทำงกเงิ่น   เดินสั่น  นั่นปะไร
ฉุดนางได้  ลวดลายออก  ลอบจากจร

เพียงประเดี๋ยว  เดียวเผ่น  ไม่เห็นหลัง
องค์ร้อยชั่ง  ช่างกระไร  ไม่ทุบถอง
กลับตามชิด  ติดไป  ใจสมยอม
ทิ้งฉกรรจ์  ทั้งผอง  คับข้องใจ

กล่าวถึงเฒ่า  เครายาว  สาวเท้าย่าง
จูงนงคราญ  พรางหลีก  ปลีกลับหาย
ถึงสำนัก  พักพิง  สิ้นหวั่นใจ
เชิญอ่อนไท้  คลายอึดอัด  ขึ้นพักบน

องค์ชายา  หน้าตรอม  ใจหมองเฉา
ยินผู้เฒ่า  กล่าวคำ  ฟังฉงน
นึกแปลกใจ  เรือนผู้ใด  ใหญ่ชอบกล
ช่างสวยสม  ภิรมย์รื่น  ชื่นฤทัย

จึงเอ่ยถาม  ความไป  ใครเจ้าบ้าน
ช่างโอฬาร  งามเขื่อง  กว่าเรือนไหน
เฒ่าจำแลง  แถลงพลัน  ในทันใด
ขอกลอยใจ  คลายฟุ้งซ่าน  บ้านพี่เอง

พี่อยู่เดียว  เปลี่ยวกาย  มาหลายหนาว
ขาดคนเคล้า  เศร้าตรม  ทนทุกข์เข็ญ
ราตรีค่ำ  ระกำฝืน  ตื่นลำเค็ญ
หวังจักเป็น  เช่นเขาอื่น  ชื่นคู่คลอ

ฟ้าเบื้องบน  คงรู้  ให้คู่พี่
เป็นเทวี  ศรีบังอร  พร้อมห้องหอ
หวังให้ไท้  ได้พงศ์เผ่า  สืบเหล่ากอ
นวลลออ  อย่าแคลง  แหนงหน่ายเลย

หลังขึ้นบน  เชิญอนงค์  นั่งบนแท่น
พญาแถน  แสดงท่า  โอ่อ่าเผย
บอกบังอร  นอนพัก  หลับได้เลย
อย่าเอื้อนเอ่ย  ถ้อยใด  ให้ใจตรอม

จบวาจา  ชราพลาง  มือวางจับ
แผ่วสัมผัส  หัตถ์พธู  ทั้งคู่สอง
องค์นงนาฏ  คาดไม่ถึง  ตะลึงมอง
ไม่ทันร้อง  ล้มนอนพับ  หลับทันใด



บัดนั้น  เฒ่าจำแลง  แปลงร่างกลับ
กลายรูปลักษณ์  เรืองรอง  ผิวผ่องใส
เป็นราชา  สุรารักษ์  งามจับใจ
อุ้มนงโพธ  โอบอกไว้  เหาะไคลคลา

ผ่านสัตต  บริภัณฑ์  เจ็ดบรรพต
เขาวงกต  วกวน  ยากค้นหา
สีทันดร  ละอองพลิ้ว  ริ้วงามตา
ข้ามสิเนรุ  ทะลุฟ้า  ลับตาไป

ถึงอัมพร  นครหาว  วาวปราสาท
งามพิลาส  วาบเพชร  เม็ดวาวใส
ศักรพุ่งตรง  วางนางลง  ในทันใด
เหนือแท่นใหญ่  วิไลงาม  กลางไพชยนต์

หลังวางเสร็จ  เสด็จออก  นอกปราสาท
เทวราช  อิ่มอาบใจ  ให้สุขสม
ประทับตั่ง  นั่งสุข  บัณฑุกัมพล
เหล่านางฟ้า  ล้อมวง  องค์สุเรนทร์



เมื่อนั้น  สีลวดี  นรีรัตน์
หลังฟื้นหลับ  พักตื่น  ขึ้นมองเห็น
ห้องโกสีย์  ที่งามเหลือ  เหนือกฎเกณฑ์
วิจิตรเด่น  เปล่งประกาย  ลายแปลกตา

จึงตรองตรึก  นึกพินิจ  คิดเรื่องผ่าน
ถึงเรื่องบ้าน  กว้างใหญ่  ให้กังขา
มาห้องหอ  ห้องหับ  งามจับตา
ทั่วแผ่นหล้า  หาใดเทียบ  จักเปรียบดัง

หรือชรา  สวมผ้าเก่า  ผู้เฒ่านี้
เป็นโกสีย์  เทวราช  จากสวรรค์
มาช่วยเรา  พ้นชายเขลา  เหล่าฉกรรจ์
จึงงามขำ  ถลันทาง  ทวารา

พ้นทวาร  บานเปิด  องค์เฉิดโฉม
ให้งุนงง  พิกลเห็น  เป็นนักหนา
สิ่งรอบข้าง  ช่างประหลาด  งามแปลกตา
ทั้งแผ่นดิน  แผ่นฟ้า  พาแปลกใจ

มวลไม้ดอก  รอบตระการ  งามพิลาส
สวยผุดผาด  พาดคบ  งดงามไฉน
ยืนต้นซุ้ม  พุ่มกอ  ลออวิไล
บานสดใส  ไกวตาม  ยามต้องลม

ฟ้าสดใส  เลื่อมแปลก  แดดไม่จัด
เย็นลมพัด  เพลินนักสบาย  กายสุขสม
หอมบุปผา  ผกาชื่น  รื่นกมล
ทุกแห่งหน  ชมละลาน  ไม่วางตา

ถัดวิมาน  ใกล้ติด  ทิศอีสาน
มีหญิงงาม  ล้นหลามห้อม  ล้อมแน่นหนา
ใต้ไม้ใหญ่  ใบตระการ  อร่ามตา
นั่งสง่า  อ่าองค์เห็น  เช่นราชัน

โฉมบังอร  มองวงพักตร์  รัศมี
เทพบดี  สีเขียววาม  งามเฉิดฉัน
จึงมั่นใจ  ใช่องค์อินทร์  มิ่งเทวัญ
จึงงามขำ  พลันก้าว  เดินเข้าไป

ได้ระยะ  พอประมาณ  นงคราญหยุด
ย่อกายคุก  บังคม  องค์ฤาสาย
เจ้าชั้นหาว  ดาวดึงส์  หวังพึ่งภัย
วอนจอมไท้  ได้สงสาร ประทานพร



บัดนั้น...ศักรินทร์  ผินมา  สบตาถี
องค์เทวี  สีลวดี  ศรีสมร
พลางเอื้อนโอษฐ์  โปรดตรัส  ทักบังอร
อรชร  น้องยา  อย่าทุกข์ใจ

น้องคงรู้  ผู้ชรา  พามานี่
คือตัวพี่  มัฆวา  เทวาใหญ่
หวังโฉมฉิน  ศีลพิสุทธิ์  เป็นสุขใจ
น้องอยากได้  สิ่งใด  ให้บอกมา

พี่เต็มใจ  ให้พร  น้องหนึ่งข้อ
หวังเจ้าพอ  ฤทัย  ในปรารถนา
ได้สมมาด  ปราศทุกข์  สุขอุรา
ตัวพี่ยา  ก็พา  ผาสุกใจ

นงพะงา  รื้นน้ำตา  อุราสะอื้น
ให้ชื่นมื่น  ฟังคำ  พลันสดใส
บอกองค์อินทร์  ปิ่นสวรรค์  ไปทันใด
ขอโอรส หนึ่งองค์ให้  ไท้ราชา

เป็นทายาท  สืบชาติพงศ์  วงศ์กษัตริย์
ราษฏร์ประจักษ์  อึดอัดคลาย  หายกังขา
ประเทศแดน  แคว้นรัฐ  วัฒนา
ปวงประชา  หน้าใส  ใจเบิกบาน



เสร็จจากนาง  กำนัล  สั่งอำมาตย์
ให้ประกาศ  ราชโองการ  ตามถนน
ทุกแยกแพร่ง  ทุกหนแห่ง  แหล่งชุมชน
ขอปวงชน  จงคลายทุกข์  เป็นสุขกัน

บัดนี้องค์  เทวี  มีทายาท
ไว้สืบชาติ  เผ่าไท  มไหศวรรย์
สมมุ่งมาด  ราษฎร์บพิตร  ที่คิดกัน
จงสุขสันต์  บันเทิง  เริงสราญ

เร่งรีบจัด  ประดับแต่ง  แหล่งที่อยู่
ให้น่าดู   หดหู่คลาย  ในทุกสถาน
ร่วมเฉลิม  ฉลองสุข  สนุกสำราญ
ต่อเนื่องกาล  เจ็ดวันมี  จากนี้ไป

เหล่าทวยราษฎร์  ทราบความ  ตามประกาศ
สุขเอิบอาบ  ซาบซ่าน  ทุกข์จางหาย
เปล่งไชโย  โห่ร้อง  ดังก้องไกล
ต่างเบิกบาน  สำราญใจ  ในบัดดล

องค์จอมไท้  ฤทัยโปร่ง  โล่งเป็นสุข
ไม่ต้องผุด  ลุกนั่ง  ช่างสุขสม
หลับสนิท  จิตผ่องใส  ไร้กังวล
ยามบรรทม  กรนลั่น  สนั่นไป



คืนวันผ่าน  กาลเลื่อน  ไม่เคลื่อนกลับ
เกิดแล้วดับ  สลับวน  ไม่สงสัย
เมื่อมีสุข  ต้องมีทุกข์  คลุกเคล้าไป
หมุนอยู่ใน  ใจมนุษย์  ปุถุชน

จวบวันครบ  ทศมาส  ทายาทคลอด
เสียงลั่นลอด  ห้องดัง  ฟังฉงน
เปี่ยมกำลัง  พลังกล้า  น่าพิกล
เด็กมากล้น  พ้นจักเปรียบ  จักเทียบทัน

กุสราช  ราชกุมาร  นามเสนาะ
ฟังไพเราะ  เพราะชื่อ  สื่อสุขสันต์
แต่ขนง  วงพักตร์  ไม่รับกัน
ใบหน้านั้น  จึงไม่งาม  ดั่งนามองค์

หลังเชษฐา  พระพี่ยา  ท่ายืนได้
องค์อ่อนไท้  ได้คลอดบุตร  สุดงามสม
ดั่งเทวัญ  ชั้นฟ้า  มาอีกองค์
ตามประสงค์  องค์เทวะ  มัฆวา

กุมารรอง  น้องขวัญ  ชยัมบดี
เปี่ยมราศี  มีโอภาส  ยากจักหา
ชายใดเปรียบ  เทียบได้  ในพารา
แต่ปัญญา  นั้นกลับสั้น  ช่างกระไร

สองพี่น้อง  ปรองดองรัก  สมัครสมาน
ดูงดงาม  ยามยล  ไม่สงสัย
พี่รักน้อง  น้องรักพี่  มีตอบไป
องค์จอมไท้  ให้วางใจ  ไม่กังวล



จวบองค์ใหญ่  เจริญวัย  ได้สิบหก
ผ่านพิภพ  ตกลงใจ  ใคร่ประสงค์
ให้ปกครอง  ผองหล้า  ธราดล
หวังจักทรง  ปลงภาระ  พักสบาย

จึงรับสั่ง  ยังทหาร  ยืนยามเฝ้า
แจ้งแม่เจ้า  ท้าวอนงค์  องค์โฉมฉาย
ให้มาร่วม  ปรึกษา  หารือไว
เห็นอย่างไร  ในความคิด  ดำริองค์

พอเทวี  สีลวดี  นารีรัตน์
ถึงตำหนัก  ธ ตรัสแจ้ง  แจงประสงค์
บอกสละ  สมบัติให้  บุตรใหญ่ตน
พร้อมสนม  นงราม  ตามต้องการ

แถมนางฟ้อน  ยองใย วัยละอ่อน
ไว้ออดอ้อน  นอนหลับ  คอยขับขาน
แลรับใช้  ในทุกอย่าง  ตามต้องการ
เยี่ยงชายชาญ  สำราญรื่น  ชื่นฤทัย

ฤาลูกรัก  สมัครใคร  ในแผ่นหล้า
เหล่าธิดา  นารี  ธานีไหน
สูงขาวคล้ำ  ดำเหลือ  ชาติเชื้อใด
พี่จะไป  ขอมาให้  ได้เชยชม



องค์เทวี  ศรีสะอาง  นางกษัตริย์
เห็นพ้องสรรพ  ไม่ขัดใด  ให้เหมาะสม
ถึงตำหนัก  ตรัสนางใน  ไปบังคม
แจ้งประสงค์  องค์ขัตติยะ  กับบุตรชาย

มหาสัตว์  สดับความ  ตามดำรัส
ให้อึดอัด  หนักจิต  คิดมากหลาย
ทรงรู้องค์  ไม่ทรงงาม  อย่างน้องชาย
หญิงต่างหมาย  ชายคมสัน  กันทุกคน

เห็นทีเรา  ควรอยู่เหย้า  เฝ้าพ่อแม่
ยามท่านแก่  ยักแย่ยักยัน  ความจำหลง
คอยบำรุง  พยุงใจ  คลายทุกข์ทน
ให้ท่านพ้น  ลำบาก  จากสบาย

ส่งไทวะ  พระบิดา  มารดาแล้ว
หวังใจแผ้ว  ผ่องผุด  ทุกข์สลาย
ควรถือพรต  งดกรรม  นำอบาย
เข้าป่าใหญ่  ไปฝึกใจ  ให้ใฝ่ธรรม

หลังครวญคิด  พินิจจน  ปลงใจแน่
จึงตรัสแก่  ข้าแม่ไป   ในมุ่งหวัง
ขอพี่สาว  เข้าไปแจ้ง  แถลงคำ
สิ่งมุ่งมั่น  ภายใน  ฤทัยมี

บอกมารดา  บุตรหา  ปรารถนาสมบัติ
ขอพิงพัก  พำนักอยู่  ดูสองศรี
ตราบชีวัน  ท่านลับ  ดับชีวี
แล้วจักลี้  พงพีท่อง  ล่องพฤกษ์ไพร

บวชโยคี  เป็นฤาษี  หนีวัฏฏะ
เพียรสละ  ตัดทอน  ถอนหลงใหล
ปลงปลิโพธ  โกรธเคือง  เครื่องทุกข์ใจ
จวบสลาย  ตายพนา  ป่าลำเนา

นางรับใช้  ได้ฟัง  พลันก้มกราบ
แทบสองบาท  ถอยจากไป  ใจอับเฉา
ฟังโอรส  ระทดใจ  ให้ซึมเซา
แจ้งแม่เจ้า  เล่าไข  ในเนื้อความ



บัดนั้น  สีลวดี  นารีรัตน์
ครั้นสดับ  ดำรัสบุตร  สุดสงสาร
ฟังกำนัล  รำพันกล่าว  เศร้าดวงมาน
แต่ไม่พาน  ตามใจ  ในลูกตน

จึงสองวัน  ผันผ่าน  สั่งถามใหม่
หวังจักได้  ยินคำ  ดังประสงค์
นางกำนัล  ยืนยันบอก  ตอบมั่นคง
ไม่ประสงค์  ทรงรับ  สมบัติไท

ถามกลับไป  กลับมา  สามคราครั้ง
หวังจักฟัง  คำตอบรับ  กลับให้ได้
มหาสัตว์  คิดตัดความ  ไม่บานปลาย
จึงอุบาย  อ่อนไท้  ให้อับจน

ทรงรับสั่ง  ยังทหาร  ยืนยามเฝ้า
ไปบอกกล่าว  เล่าความ  ตามประสงค์
แจ้งช่างทอง  ขนทองมา  หาพระองค์
อย่าได้สง  สัยถาม  ความใดใด



หลังสั่งการ  ไม่นานครัน  พลันแลเห็น
สองรถเข็น  เอียงแปล้  แอ้เอี๊ยดไส
ค่อยค่อยคืบ  กระดืบมา  ช้าเหลือใจ
ทองแท่งใหญ่  ไสวเรือง  เหลืองเต็มคัน

ถึงเบื้องพักตร์  พระโอรส  คนรถหยุด
ทิ้งตัวทรุด  ฟุบแข้ง  ไม่แข็งขัน
พะงาบหอบ  หมอบกราบ  ยากกล่าวคำ
ทูลงึมงัม  นำคำก้อน  พร้อมบัญชา

มหาสัตว์  ก้มพักตร์มอง  ช่างทองกล่าว
เนตรยิ้มพราว  วาวละไม  ไม่ถือสา
สี่นายช่าง  นั่งหอบดิน  สิ้นกริยา
ตรัสวาจา  ลำบากแล้ว  พ่อแก้วเอย

แล้วจึงมี  ดำรัส  กับเหล่าช่าง
บอกพวกท่าน  ตั้งใจฟัง  คำเฉลย
เราอยากได้  รูปหล่องาม  นางทรามเชย
ใกล้เขนย  ตั้งห้องนอน  มองบรรทม

ขอพวกท่าน  จงนำทอง  ไปหลอมหล่อ
นวลลออ  นงราม  งามสวยสม
ราวอัปสร  มองไม่เบื่อ  เมื่อได้ยล
ให้ดังสม  ใจเรา  จักเฝ้ารอ

หนึ่งรถเข็น  เต็มทอง  ของพวกท่าน
จงเร่งนำ  ทำตาม  อย่างที่ขอ
ส่วนอีกคัน  ดันไปหลัง  ตำหนักพอ
เสร็จพวกพ่อ  กลับพำนัก  ที่พักไป

สี่ช่างทอง  น้อมรับ  ดำรัสสั่ง
หลังได้ฟัง  พลันแยก  แตกสองสาย
หนึ่งเข็ญกลับ  พำนัก  ที่พักไป
หนึ่งมุ่งใน  ทิศทาง  ตามบัญชา

                                       

ให้ไปตาม  ควานหา  เสนาใหญ่
รีบเร็วไว  ขืนช้าได้  หวายลงหลัง
บอกเทวี  มีเรื่องมอบ  ให้ลอบทำ
รับคำสั่ง  เร่งพลัน  จรัลมา

เหล่าบังอร  นอนงีบ  รีบผลุนผลัน
พัลวัล  ฟังดำรัส  ตรัสเรียกหา
ตื่นรีบลุก  ฉุกละหุก  ปลุกเพื่อนยา
เร่งกันหา  เสนาไป  ในทันที

จนประสบ  พบอำมาตย์  เอ่ยปากเล่า
บอกรีบเข้า  เฝ้าพักตร์  มเหสี
มีบัญชา  ตรัสเรียกหา  มหามนตรี
อย่ารอรี  จรลี  ในบัดดล

ถึงตำหนัก  อัครชายา  บัญชาตรัส
ให้รีบจัด  ขบวนพลัน  อันเหมาะสม
นำรูปหลอม  ล้อมม่านมิด  ปิดผู้คน
ท่องถนน  ชุมชนแหล่ง  ทุกแห่งไป

ถึงเมืองใด  ให้ยกนง  องค์รูปหล่อ
ขึ้นตั้งวอ  รอสิ้นวัน  กันสงสัย
พลบวางนาง  ทางลงท่า  ชลาลัย
แล้วหลบใน  ไม้พุ่ม  ซุ่มเฝ้าฟัง

หากใครเอ่ย  ภิเปรยเปรียบ  เทียบรูปหล่อ
ไม่ลออ  พอเทียมนาง  งามเฉิดฉัน
แห่งแว่นแคว้น  แดนใด  ให้ท่านพลัน
ออกซุ่มถาม  ความผู้นั้น  ในทันใด

ถึงหลักแหล่ง  แห่งหน  ตำบลอยู่
นางโฉมตรู  ผู้พักตร์เพริศ  งามเฉิดฉาย
เป็นลูกเต้า  เผ่าประยูร  ตระกูลใด
องค์จอมไท้  ใคร่เชิญไป  เข้าในวัง

เป็นสะใภ้  ราชา  โอกกากราช
ให้ทายาท  สืบชาติไท  ไอศวรรย์
พร้อมแจ้งหมาย  กำหนดงาน  ประมาณวัน
จักยกขัน  หมากมาขอ  ลออนาง

ตรัสจบคำ  เจ้านางพลัน  เห็นอำมาตย์
หน้าประหลาด  ปากอ้า  ตาเบิกค้าง
ด้วยสับสน  งุนงงหนัก  ดำรัสความ
หันรีขวาง  พลางสะดุด  ผุดผ่องอนงค์

จึงตระหนก  หกคะมำ  ถลันกราบ
โฉมพิลาส  ผุดผาดเด่น  เช่นนางหงส์
รูปหล่อนาง  ตั้งเยื้องห่าง  ตั่งบรรทม
ท้าวสนม  พระองค์ใด  ไม่คุ้นเคย

องค์ชายา  ทอดตาขัน  ท่านอำมาต์
ลนลานกราบ  มาศถี  ที่นิ่งเฉย
เห็นรูปหล่อ  ลออนัก  ทึกทักเลย
จึงทรงเผย  เฉลยไป  ในทันใด

หลังรับทราบ  อมาตฟัง  ยังขัดข้อง
แท้รูปทอง  หลอมขึ้นมา  พาสงสัย
จึงคลานเข่า  เข้าไปจับ  หัตถ์ทรามวัย
พอรู้ให้  ตกใจ  ไหวผละพลัน

เอ่ยสำเนียง  เสียงสั่น  อัศจรรย์ยิ่ง
ช่างเหมือนจริง  สิ้นสรรพางค์  นางสวรรค์
นารีใด  ไหนจักเปรียบ  จักเทียบทัน
คงหนีหัน  ไม่จังหน้า  ลาหลบไป

ช่างล้ำเลิศ  ประเสริฐล้น  องค์รัชทายาท
แสนเก่งกาจ  มากเหลือ  น่าเลื่อมใส
เหล่าพสก  หมดแคว้น  แดนไผท
ต่างเทิดให้  เป็นมิ่งใน  ดวงใจประชา

แล้วหันมา  ทูลชายา  อย่าพรั่นจิต
เกล้าอุทิศ  ชีวิตตน  ท่องค้นหา
แม้ไม่พบ  ประสบนาง  ตามบัญชา
จักไม่หวนพารา  กุสาวดี

จบคำมั่น  ท่านเสนา  ทูลลากลับ
เร่งรีบจัด  สัมภาระคน  ออกค้นถี
ทรัพย์เสบียง  เตรียมไว้เหลือ  เผื่อนานปี
เสร็จสรรพดี  จรลี  ราตรีกาล



ถึงชุมชน  นิคมคาม  คาราวานพัก
โพล้เพล้จัด  ประดับอนงค์  คนแบกหาม
นั่งแคร่ทอง  มองผาดไป  วิไลงาม
วางแคร่ข้าง  ทางลงท่า  ชลาลัย

แล้วหลบพุ่ม  ไม้บัง  ฟังคำอ้าง
คำวิจารณ์  นางรูปหล่อ ลออใส
หากยินว่า  งามน้อยกว่า  นารีใด 
สูงเพียงไหน  ต่ำเพียงใด  ไม่เลือกวรรณ

ก็จักพลัน  ถลันออก  สอบปากถาม
นามหญิงงาม  ตระการเนตร  ปานเสกสรร
ถิ่นพำนัก  สำนักใด  อยู่ไหนกัน
ประยูรวรรณ  พันธุ์พงศ์ วงศ์วานใด

แต่จนแล้ว  จนเล่า  เพียงเฝ้าซุ่ม
ไม่เคยพุ่ง  ออกมา  พาสงสัย
ฤาพิภพ  หมดนาง  งามอำไพ
ถึงจึงได้  ไม่กรายใกล้  ให้แปลกจริง

ท่องธราดล  เที่ยวค้นอร  ค่อนผืนหล้า
ผ่านนครา  พาราหลาก  มากแม่หญิง
ไม่ปะนาง  งามหยาดฟ้า  มาสู่ดิน
ไม่สูญสิ้น  ความหวัง  ฟันฝ่าไป



จนมาถึง  นครงาม  นามสาคละ
เจ้ามัททะ  กษัตรา  ประชาเลื่อมใส
ไม่เหี้ยมหาญ  ชำนาญทัพ  สักเท่าใด
แต่มีใจ  รักชาติ  มากคุณธรรม

ภูบดี  มีธิดา  สง่าแสน
เฉิดแฉล่ม  แจ่มงาม  ปานเสกสรร
ถึงแปดนาง  สะคราญโฉม  เด่นโนมพรรณ
เลื่องลือลั่น   สนั่นไกล  ไปทั่วแดน

ยิ่งเทวี  ศรีสุดา  ธิดาใหญ่
งามไฉไล  กว่าหญิงใด  ไท้หวงแหน
ผิวผุดผ่อง  ส่องประกาย  เลื่อมพรายแกม
วาววับแสง  ยามค่ำ  ช่างอัศจรรย์

เหลืองอร่าม  วามนวล  ชวนให้พิศ
ห้องมืดมิด  ยังสว่าง  กระจ่างสีสัน
เมื่อนางอยู่  ภายใน  สดใสพลัน
ดุจสวรรค์  บันดาล  งามเหนือใคร

ประภาวดี  ศรีนงราม  นามไพเราะ
ตั้งได้เหมาะ  เสนาะฟัง  คำความหมาย
หญิงผิวงาม  ตระการเด่น  เปล่งประกาย
พักตร์เฉิดฉาย  ชายใดจ้อง  ดั่งต้องมนต์

องค์เทวี  มีทาสี  สตรีค่อม
เป็นต้นห้อง  คล่องวาจา  พาเคลิ้มหลง
ชื่อขุชชา  ข้ารับใช้  ใกล้พระองค์
อีกอนงค์  แปดนาง  ข้างกายา

ทุกสายัณห์  ตะวันหลบ  หมดแสงสี
แปดนารี  มีภาระ  ต้องจัดหา
น้ำอาบสรง  องค์เทวี  ศรีสุดา
ได้เวลา  พากันจร  คอนครุไป

ผ่านเวรยาม  ทวารวัง  พลันเริงร่า
ต่างพูดจา  พาที  สีหน้าใส
บ้างเอ่ยหลอก  หยอกเย้า กระเซ้าไป
บ้างสนใจ  ใคร่รู้  ดูผู้คน

จนใกล้ท่า  ชลาลัย  ไม่ไกลห่าง
มีนงคราญ  งามนวล  ชวนลุ่มหลง
นั่งตะคุ่ม  ข้างพุ่มไม้  คล้ายอนงค์
ริมถนน  บนแคร่ทอง  มองแปลกใจ

นางรับใช้  ผู้ใคร่รู้  หันดูเห็น
ให้ตื่นเต้น  เพ่งจ้อง  ต้องสงสัย
ฤาพระธิดา  ลอบมา  ชลาลัย
ช่างกระไร  ไหนทรงตอบ  บอกสรงวัง

จึงหันขวับ  กลับมา  พี่ยาใหญ่
กล่าวถ้อยไป  ดูซิใคร  ไยหุนหัน
แอบหนีออก  นอกเวียง  เพียงลำพัง
ซ้ำยังนั่ง  ประชันกล้า  ท้าตาชน

ขณะกล่าว  เล่าความ  มือพลางชี้
ยังเทวี  ที่ริมทาง  ข้างถนน
เหล่ากำนัล  หันไปมอง  ตาพองยล
เห็นระหง  นงลักษณ์  คลับคล้ายคลับคลา

สำคัญว่า  ประภาวดี  นารีรัตน์
ไยดื้อนัก  แอบปะคน  ซนนักหนา
ซ้ำเผยพักตร์  ประจักษ์กัน  ทั้งพารา
ไม่ไว้หน้า  พระบิดา  กล้าเกินองค์

จึงเหล่านาง  กำนัล  พลันเยื้องย่าง
ตรงหานาง  งามตา  พาใหลหลง
พอเข้าใกล้  พี่ยาใหญ่  เอ่ยทักองค์
ไหนบอกสรง  ในห้องหับ  กลับเปลี่ยนใจ