เพลงเขมรละออองค์ เถา เป็นเพลงที่ 2 ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงพระราชนิพนธ์ เพลงนี้มีความไพเราะไม่แพ้เพลงราตรีประดับดาว เพลงเขมรละออองค์ เถา ทรงพระราชนิพนธ์จาก ทำนองเพลงเขมรเอวบาง 2 ชั้น ของเก่า สำเร็จครบเป็นเพลงเถา เมื่อปี พ.ศ.2473
หนังสือสารานุกรมศัพท์ดนตรีไทย ภาคประวัติและบทร้องเพลงเถาฉบับราชบัณฑิตยสถาน ( หน้า 56 - 57 ) กล่าวถึงประวัติและที่มาของทำนองเพลงไว้ดังนี้ :
เพลงเขมรเอวบาง อัตา 2 ชั้น ของเก่า เป็นเพลงที่มาจากเพลงเขมรแท้เพลงหนึ่ง เพลงเขมรเอวบาง 2 ชั้น นี้ พวกลิเกบันตนได้นำมาร้องใช้ก่อน มีบทร้องขึ้นว่า " นกเอี้ยงเต่านา " แล้วมีคำเขมรแทรกเป็นตอนๆ ต่อมาภายหลังจึงมีผู้ปรับปรุงทำนองให้นุ่มนวลขึ้น ใช้ร้องในการแสดงละครและอื่นๆ เพลงที่ปรับปรุงขึ้นใหม่นี้เป็นเพลงหน้าทับปรบไก่ มี 2 ท่อน ท่อนละ 4 จังหวะ
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชนิพนธ์ขยายขึ้นเป็นอัตรา 3 ชั้น แล้วทรงตัดเป็นชั้นเดียวครบเป็นเพลงเถา ต่อจากนั้นจึงทรงพระราชนิพนธ์ทางร้องขึ้นประกอบทุกๆ อัตรา บทร้องนั้นทรงใช้บทซึ่งคัดมาจาก บทละครรำ เรื่อง " พระร่วง " พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่ทรงแก้ไขเพื่มเติมบางคำ แล้วทรงตั้งชื่อเพลงขึ้นมาใหม่เลียนชื่อเดิมคือ " เพลงเขมรเอวบาง " มาเป็น " เพลงเขมรละออองค์ "
ขออณุญาตและขอบคุณ ช่องyoutube อ.เสรี หวังในธรรม
ยังคงซ้อม และยังไม่ได้ แบบแผนที่พอใจ
และแบบแผนเดิมมีให้ศีกษาค่อนน้อย ได้แต่เพียงศีกษา แกะ ต้วอย่างคำประพันธ์ จาก กูเกิล
กลบทสร้อยสลับคู่สคราญเคยกล่าวไว้แล้ว ไม่แน่ใจว่าที่ข้าพเจ้าแต่งจะถูกต้อง แต่ก็คงไม่ผิด มั้ง ถึงอย่างไรก็เพีบงเป็นกลอนแปดสุภาพ
...........
วารวันเก่าเขาคงหลงลืมลา รักที่หาคล้ายเคลื่อนเลือนลับล่วง
วารวันก่อนย้อนเยือนเหมือนทักทวง รักที่หวงเชยชัดมิทัดทาน
แรกรัก สมัคร ม_นจะครอง ปิติปอง ณ แรกกาล
ชื่นรัก ประจักษ์ มธุรหวาน ทะนุน้อง ประคองนวล
วารเศร้า ฤเรา มิเหมาะอนงค์ กวะคง มิคู่ควร
นารี ฉะนี้ ผิวะมิผวน สิจะผัน ไฉนนอ
เมื่อรักเริ่มเติมต่อก่อคิดหาญ มีคำขานเอื้อนอ้อนก่อนเข้าหอ
เมื่อรักร้างอ้างเอ่ยน้องเคยรอ มีคำขอเพียงพึงหนึ่งคืนแรม