สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
“สมเด็จครู” นายช่างใหญ่แห่งกรุงสยาม
ปลายยุคศิลปวัฒนธรรมราชสำนัก เนื่องด้วยอิทธิพลตะวันตก
พระองค์ทรงปฏิรูปศิลปวัฒนธรรมผสมผสานแบบอย่างตะวันตกโดยยังคงความงามสง่าแบบไทยไว้ได้ จนปัจจุบันศิลปวัฒนธรรมแบบไทยยังเป็นที่ยอมรับ สนใจจากทั่วทุกมุมโลก
ในด้านละครทรงร่วมมือกับเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (ม.ร.ว.หลาน กุญชร) ในการจัดแสดงละครดึกดำบรรพ์ คือทรงช่วยในการแต่งและปรุงบท ออกแบบฉาก และควบคุมด้านศิลป์ทั่วไป โดยประสานกับพระประดิษฐ์ไพเราะ (ตาด) ในทางดนตรี หลวงเสนาะดุริยางค์ (ทองดี) ในทางขับร้อง และหม่อมเข็มในเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ในทางคิดท่ารำ และแต่งหน้าตัวละคร เป็นต้น
สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2490 พระชนมายุได้ 84 ปี ทรงเป็นต้นราชสกุลจิตรพงศ์
ในพ.ศ. 2506 เนื่องในวาระฉลองวันประสูติครบ 100 ปี องค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศยกย่องพระเกียรติคุณให้สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเป็นบุคคลสำคัญของโลก
…. https://www.sac.or.th/databases/thailitdir/cre_det.php?cr_id=64
ระบำครู นาทีที่ 0.58.55 - 1.17.00
หม่อมเข็ม กุญชร ณ อยุธยา (หม่อมเจ้าในพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์) เป็นผู้ควบคุมฝึกหัดคิดท่ารำ
…...
ขอยังอยู่กับโคลงนะครับ ทุกฉันทลักษณ์ ผมจะฝึกเขียนติดต่อกันสามกระทู้
1) โคลงหนึ่งสุภาพ 2) โคลงสองสุภาพ 3) โคลงสามสุภาพ 4) โคลงสี่สุภาพ 5) โคลงห้่าพัฒนา
…..
ดังแก้วเก้า ก่องกมล
1)...เหมือนเมฆฝนเคลื่อนคล้อย ลอยลม
...ฝอยฝนพรมพร่างพร้อย พรายพรำ
...คะนึงคำสื่อสร้อย สรรเสริญ
...จึงเทิดเทินแซ่่ซ้อง "สมเด็จครู"
2)...ศิลป์เลิศหรูค่าล้ำ ศาสตร์เยี่ยมโยธาย้ำ
...ทั่วแคว้นแดนดิน
...นาฏศิลป์สง่าล้น แนวใหม่ละครต้น
...ชื่อตั้ง"ดึกดำบรรพ์"
3)...วิจิตรสรรนาฏกรรม ละครรำร่ายร้อง
...แบบอย่างสากลพ้อง ไม่แพ้แดนใด
...ละครในปรับแปลง นักแสดงต่างแก้
...ขับร่ายเพลงเองแท้ ฝ่ายฟ้อนไปพลาง
4)...คำครูวางนี่น้ำ พรำพรม
...เหมาะว่ามนต์เสกสม สื่อสร้าง
...วัดวังยิ่งชวนชม ชนชื่น เริงแล
...ศรีแห่งคามนามอ้าง เอ่ยเอื้อน"องค์นริศราฯ"
5)...คราท่านสร้าง ทางไทย
…สากลไกล (กึ่งแกล้ม แก้เป็น) กล่าวกล้า
...จึงขานไข (คุณค่า แก้เป็น) ควรคู่
...องค์เจ้าฟ้า "ช่างสยาม"
แก้ไขความผิด นี่แหละที่ต้องแต่งถึงสามครั้งติดต่อ
ครั้งแรกไม่รู้ ครั้งสองไม่จำ ครั้งสามอวดดี