Re: "ศาสตร์ศิลป์ท้องถิ่นไทย ฝากไว้ในแผ่นดิน" (กลอนสั้นสี่บรรทัด)

"ไซ” คือ เครื่องจักสานแห่งบ้านทุ่ง
วางตามคุ้งสายธาราดักปลาผ่าน
คนท้องถิ่นรู้คุณค่าไซช้านาน
และทำการงานชอบเลี้ยงครอบครัว! ฯ

อริญชย์:กลอนเก่า

(๒๓/๘/๒๕๔๘)

http://www.gotoknow.org/blogs/posts/286716

“ไซ” เครื่องมือจับปลาภูมิปัญญาคนไทยของชาวบ้าน ต.เพชรชมภู อ. โกสัมพีนคร จ. กำแพงเพชร

ในอดีต วิถีชีวิตของชาวบ้าน เมื่อเสร็จจากฤดูเก็บเกี่ยวข้าวนาปีแล้ว ชาวบ้านมักมีเวลาว่าง

จากการทำนา จึงใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์โดยการประกอบอาชีพต่างๆ เพื่อเสริมรายได้ของพวกเขา เช่น ทำไร่ทำสวนและการหาปลา โดยออกหาปลาตาม ห้วย หนอง คลอง บึง มีการใช้เครื่องมือดักปลา
ไซ เป็นเครื่องจักสานใช้สำหรับดักจับปลาที่เกิดจากภูมิปัญญาของคนไทย โดยใช้ไซซึ่งมีงา ติดไว้ทั้งสองตอนปลาสามารถว่ายน้ำเข้าไปได้แต่ออกไม่ได้ ไซลูกหนึ่งจะมีงา ๒ งา คือ งาขึ้นดักปลาที่ว่ายทวนน้ำ จะหันปากไปหาก้นไซ และงาลงใช้ดักปลาที่ลงมาตามน้ำ จะหันปากไปทางปากไซ งาทั้งสอง

จะอยู่เยื้องกัน ใส่ถัดจากไม้โขนงข้างละประมาณ ๒๐ ซม. ขนาดของงาไซจะขึ้นอยู่กับขนาดใหญ่-เล็กของไซ ที่ปากไซ จะใช้กะลามะพร้าวปิดไว้ แล้วขัดไขว่ด้วยไม้ไผ่เล็ก ๆ ๒ อัน เวลาที่เทปลาออกมาจากไซ

ก็จะเปิดปากออก และปิดไว้อย่างเดิมนำไซไปวางดักไว้ตามห้วย หนอง หรือคลอง ที่มีการไหลของน้ำตลอดเวลา โดยวางในแนวเหนือน้ำเพราะปลาจะว่ายทวนน้ำ หาไม้มาปักให้ไซติดอยู่กับที่ เพราะแรงของน้ำที่ไหลอยู่ตลอดเวลานั้นอาจจะสามารถทำให้ไซลอยน้ำไปได้เมื่อดักเสร็จแล้วก็ต้องคอยไปดูว่ามีปลาเข้ามาติดในไซหรือไม่ ถ้ามีปลาอยู่ในไซก็เอาปลาออกแล้วสามารถดักต่อไปอีกได้ ด้วยความอุดมสมบูรณ์เพียบพร้อมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เมื่อครั้งสมัยโบราณ กุ้ง หอย ปู ปลา สามารถที่จะหากินได้โดยง่าย เพียงแต่ใช้ไซ ซึ่งเป็นเครื่องมือที่ใช้ดักจับสัตว์น้ำ แบบง่าย ๆ ก็จะได้ปู ปลาต่าง ๆ มาเป็นอาหารอย่างไม่ยากเลย
ตำบลเพชรชมพู อำเภอโกสัมพีนคร จังหวัดกำแพงเพชร ในอดีตเป็นแหล่งที่มีความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ตามห้วย หนอง คลอง บึง เป็นแหล่งของสัตว์น้ำที่ชาวบ้านสามารถหาอาหารได้เป็นอย่างดี ชาวบ้านตำบลเพชรชมพู จึงได้จักสานเครื่องมือจับสัตว์น้ำที่เรียกว่า “ไซ” ไว้ใช้กันอย่างแพร่หลาย
[color][size]