กลบทนาคราชแผลงฤทธิ์

กลบทนาคราชแผลงฤทธิ์จะคล้ายกับกลบทช้างประสานงา(หรืออักษรบริพันธ์) คือให้มีสัมผัสอักษรระหว่าง ๓คำของช่วงหลังในวรรคก่อน กับ ๓ คำช่วงแรกในวรรคถัดไป แต่กลบทนาคราชแผลงฤทธิ์ต้องมีสัมผัสสระระหว่างคำปลายวรรคก่อน กับคำแรกของวรรคถัดไปด้วย
(ที่มา รอยทราย: วันเนาว์ ยูเด็น)

หากรู้คิดอภัยไม่เคืองแค้น
แม้นคำโขโวแสนแค่นคุยข่ม
คมขากเค้นเฟ้นหยันบั่นคารม
บ่มคืนรอยปล่อยถมระทมไย

ไร้ถ้อยหยามถามต่อจ่อเพลิงโหม
โจมพลุ่งเห็นเป็นโคมเติมเชื้อไหม้
ไต้ชื้นหมาดยากนักจักติดไฟ
ใจตัดฝนฝึกได้กำชัยแท้
(เพรางาย ประพันธ์)

การส่งสัมผัสอักษรนั้นยึดตามเสียงพยัญชนะต้น เช่น
ไม่เคืองแค้น สัมผัสกับ แม้นคำโข
คำว่า โข อาจจะต่างรูป แต่ถือว่าเป็นเสียงเดียวกับอักษร ค ต่างแค่เสียงวรรณยุกต์
จักติดไฟ สัมผัสกับ ใจตัดฝน
ฟ(ไฟ) กับ ฝ(ฝน) ถือว่าเป็นเสียงอักษรเดียวกัน

สิ่งที่ต้องระวังคือ พยัญชนะต้นเป็นพยัญชนะเดี่ยวก็ต้องรับสัมผัสอักษรกับพยัญชนะเดี่ยวเช่นเดียวกัน
แค่นคุยข่ม เป็นเสียง ค ค ค สัมผัสกับ คมขากเค้น ซึ่งเป็นเสียง ค ค ค เช่นเดียวกัน
ถ้าไปรับสัมผัสด้วย คมความเค้น เสียงอักษรที่รับจะกลายเป็น ค คว ค ถือว่ารับสัมผัสอักษรไม่ตรง

ถ้าส่งสัมผัสอักษรด้วยพยัญชนะควบกล้ำก็ต้องรับด้วยพยัญชนะควบกล้ำ เช่น
จ่อเพลิงโหม (จ พล ห) รับด้วย โจมพลุ่งเห็น (จ พล ห)
ถ้ารับด้วย โจมผ่านเห็น จะกลายเป็นรับด้วยเสียง จ พ ห ซึ่งคำว่า ผ่าน เป็นคำที่ใช้พยัญชนะต้นเดี่ยว ถือว่าไม่รับสัมผัสอักษร

ถ้าส่งสัมผัสอักษรด้วยเสียง ร ต้องรับด้วยเสียง ร อาจเลี่ยงไปใช้ ฤ ฤๅ รับได้เพราะถือว่าเสียงเดียวกัน แต่รับด้วยเสียง ล หรือ ฦ ฦๅ ไม่ได้

นักกลอนที่คิดจะเล่นสัมผัสอักษรจึงควรระวัง

ด้วยความปรารถนาดี
เพรางาย มณีโชติ